Trương Tuấn trù bị cho cuộc phản công

Trương Tuấn nóng lòng thỏa mãn mong muốn của Cao Tông, đã bất chấp thực tế yếu kém của quân Tống, bác bỏ kiến nghị của Thiểm Tây Đô thống chế Khúc Đoan, cần án binh không vội đánh, giữ vững nơi hiểm yếu đợi thêm 1, 2 năm hãy tiến hành phản công, mà còn bãi miễn chức vụ của Khúc Đoan, giáng xuống làm Đoàn luyện phó sứ.

Trương Tuấn tuyển tướng rèn binh, điều chỉnh sắp xếp quân đội, tự hiến 2 vạn hoàng kim, thu trước 5 năm tiền thuế của dân ở khu vực Xuyên Thiểm, tập trung một lượng lớn lương thảo tiền lụa, để cung ứng quân nhu, quyết tâm dựa theo chỉ ý của Tống Cao Tông mà cất một cuộc phản công lớn, trước hết chuẩn bị phân binh đánh chiếm Đồng Châu, Lân Châu, Duyên Châu[4], rồi mới cùng Kim quân quyết chiến.

Tháng 8, Trương Tuấn công bố hịch văn đánh Kim, mệnh cho quyền Vĩnh Hưng Quân lộ Kinh lược sứ Ngô Giới [5] thu phục Trường An[6], Hoàn Khánh lộ Kinh lược sứ Triệu Triết thu phục Lân Châu, Duyên Châu. Vừa đánh đã thắng, làm cho Trương Tuấn càng thêm khinh thị quân Kim.

Kim triều nghe tin quân Tống phản công, mệnh cho Hoàn Nhan Tông Bật mang 2 vạn kỵ binh tinh nhuệ từ Lạc Dương đến cứu viện Thiểm Tây, Lâu Thất soái hơn vạn quân từ Hà Đông tiến đến Tuy Đức Quân[7] ngăn cản quân Tống đông tiến.

Giao chiến tại Phú Bình

Trương Tuấn biết được chủ lực của quân Kim đã vào Thiểm, cho rằng thời cơ quyết chiến đã đến, liền dùng Hi Hà lộ Kinh lược sứ Lưu Tích làm Đô thống chế, soái lĩnh Kinh Nguyên lộ Kinh lược sứ Lưu Kĩ[8], Tần Phượng lộ Kinh lược sứ Tôn Ác, cùng Triệu Triết, Ngô Giới cả thảy 5 lộ đại quân, bộ, kị 18 vạn người, phao lên 40 vạn, hướng về bình nguyên Phú Bình, Diệu Châu, Quan Trung[9] tập kết, tự mình ngồi giữ Bân Châu[10] đốc chiến.

Tháng 9, Lưu Tích đưa 5 lộ quân Tống tiến xuống khu vực Phú Bình, Hoàn Nhan Tông Phụ đưa quân Kim tiến về phía đông Phú Bình, hạ trại ở Bộ huyện, 2 bên cách nhau hơn 80 dặm.

Quân Tống lấy một nơi có ao đầm cỏ lau um tùm làm chướng ngại, dựng doanh bày trận, các lộ quân Tống dùng hương dân để vận chuyển lương thảo, cho cắm trại bên ngoài Tống doanh. Sắp đặt xong rồi, chư tướng kiến nghị nhân lúc Lâu Thất chưa đưa quân đến, Kim quân chưa thể hợp quân, thế lực chưa mạnh, nên tiến hành công kích quân của Hoàn Nhan Tông Bật, Trương Tuấn tự phụ mình binh thế hùng mạnh, muốn diệt trọn địch quân, nhất quyết đưa thư cho quân Kim hẹn ngày hội chiến.

Hoàn Nhan Tông Phụ nhận chiến thư rồi, không trả lời, cố ý làm ra vẻ yếu để làm quân địch kiêu căng. Lâu Thất đưa quân ra phía sau Phú Bình, tự mình lên núi để quan sát trận thế của quân Tống, phát hiện Tống quâm tuy chiếm ưu thế về binh lực, nhưng tường lũy lại không chắc, kẻ hở rất nhiều, cực dễ công phá.

Trương Tuấn cho rằng quân Kim sợ đánh, càng thêm kiêu ngạo khinh địch; thậm chí còn gửi trang phục đàn bà cho chủ soái quân Kim, để chế nhạo đối phương hèn yếu. Trương Tuấn cho bố cáo với toàn quân nếu ai bắt được Lâu Thất, sẽ phong làm Tiết độ sứ và thưởng tiền, lụa các thứ lên đến hàng vạn. Lâu Thất bắt chước lời lẽ đó, trương bảng nói với bộ hạ rằng nếu ai bắt sống được Trương Tuấn, sẽ cho một con lừa, một xúc vải.

Trước trận chiến, Đô thống chế Lưu Tích triệu tập chư tướng thương nghị sách lược tiến binh. Ngô Giới kiến nghị, quân Tống ở nơi địa thế bất lợi, nên dời đến nơi đất cao, để khắc chế kị binh của quân Kim. Lưu Tích và các tướng lĩnh khác lại cho rằng, ta đông địch ít, trước mặt lại có đầm lầy cản trở, kị binh quân Kim không thể vượt qua, nên không đồng ý. Vì muốn dọa nạt quân Kim, Lưu Tích cho dựng quân kì của Khúc Đoan đã bị bãi quan, bị Lâu Thất biết được.

Ngày 24, Lưu Tích sai hơn ngàn người, phát động tấn công nhằm thăm dò quân Kim, Lâu Thất đặt phục binh nới hiểm yếu, trước sau giáp kích, vừa bắt vừa giết bằng sạch số quân này.

Giữa trưa, quân Kim sai kiêu tướng Hoàn Nhan Chiết Hợp đưa 3000 kị binh tinh nhuệ, mang theo túi đất tiến hành san lấp đầm lầy mở đường tiến quân, rồi đột kích vào trại hương dân bên ngoài Tống doanh. Hương dân kinh sợ chạy vào doanh Tống, làm cho quân Tống rối loạn. Quân Tống thảng thốt nghênh chiến, không thể thống nhất chỉ huy, 5 lộ quân mã đều phải tự lo lấy mình.

Hoàn Nhan Tông Phụ thừa thế lấy quân của Lâu Thất làm cánh phải, quân của Hoàn Nhan Tông Bật làm cánh trái phát động tấn công. Lưu Kĩ, em Lưu Tích lập tức đưa quân Kinh Nguyên lộ nghênh đánh quân ở cánh trái của Hoàn Nhan Tông Bật, bao vây cánh quân này, Kim tướng Xích Trản Huy chỉ huy kị binh tinh nhuệ vướng vào nơi bùn lầy mà không thể vượt qua, bị chém chết rất nhiều, dũng tướng Hàn Thường bị tên lạc vào một mắt, vẫn gắng sức khổ chiến, cùng Hoàn Nhan Tông Bật phá vây mà ra, nhưng đều bị đẩy lui về.

Lâu Thất thấy thế nguy cấp, tuy trong người có bệnh, vẫn không quản thân mình mà gắng gượng đưa quân cánh phải đánh mạnh vào cánh quân Hoàn Khánh lộ của Triệu Triết, Lâu Thất đi trước sĩ tốt, ra sức chiến đấu, các bộ tướng Bồ Sát Hồ Trản, Giáp Cốc Ngô Lý đều hăng hái xông lên, dần dần vãn hồi thế trận.

Các lộ quân Tống không cứu ứng lẫn nhau, Triệu Triết thế cô không thể chống nổi, tự ý rời bỏ đơn vị, bộ tướng của ông ta thấy thế đều tranh nhau chạy trốn. Hoàng hôn, quân Kim càng tấn công mãnh liệt, quân Tống tan vỡ, chạy về Phương Châu, bỏ lại tất cả quân nhu, xe cộ.